Των Γ. ΤΣΑΚΙΡΗ, ΝΤ. ΒΑΓΕΝΑ, Λ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, Α. ΞΥΝΟΥ
Και ξαφνικά όλα παγώνουν. Οι εικόνες της ζωής σου, τα όνειρα για το αύριο, τα σχέδια για το επόμενο Σαββατοκύριακο, η καινούργια γνωριμία, η δουλειά που τόσο καιρό κυνηγούσες. Σκατά, όλα βάφονται χακί, όλα καπελώνονται με ένα τζόκεϊ.
Τα συναισθήματα, αντίθετα. Αποφράδα ημέρα για την προσωπική ζωή του μελλοντικού φαντάρου. Χαράς ευαγγέλια για τον μπαμπά, που βλέπει το παιδί του «να γίνεται άνtρας». Ανάμεικτα για τη μαμά, που χάνει τον γιόκα της και θα πρέπει να φτιάχνει καφεδάκια κάθε δεύτερη Κυριακή για το επισκεπτήριο. Οι συζητήσεις για τον στρατό μπαίνουν σε πρώτη διάταξη στο οικογενειακό περιβάλλον και οι σκέψεις του πιτσιρικά για ένα γρήγορο και καθαρό τρελόχαρτο μένουν μόνο στο μυαλό του, καθώς διακρίνει ότι καλύτερα θητεία 12 μήνες πάρα κρεμασμένος ανάποδα στο Σύνταγμα.
Για όλους σχεδόν, η στρατιωτική θητεία αποτελεί χαμένο χρόνο και από την πρώτη ημέρα ξεκινά ένας αγώνας να βρεθεί το «βύσμα»: αυτός που θα καταφέρει να μας αλλάξει Σώμα, να μας φτιάξει με μια καλή ειδικότητα, τέλος να παρέμβει στη μετάθεση για μια θέση στις μονάδες που είναι κοντά στο σπίτι μας.
Δεν είναι δύσκολο να βρεθεί το «βύσμα». Ολο και κάποιος ξέρει κάποιον, και στο τέλος υπάρχει και το γραφείο του βουλευτή ή βολευτή, όπως τον αποκαλούν οι φαντάροι, που θα είναι αυτός που για έναν οικογενειακό σταυρό κάνει τα πάντα. «Ενας στους πενήντα φαντάρους έχει μπάρμπα στην Κορώνη» ισχυρίζεται ένας εν ενεργεία αξιωματικός, που έχει περάσει από θέσεις τέτοιες που μπορεί να ξέρει. Ενας στους πενήντα για ολόκληρη την Ελλάδα, ενώ αν έχεις την τύχη να είσαι και από την εκλογική περιοχή του υπουργού Αμυνας, το ποσοστό μειώνεται σε έναν στους 20.
Πίσω από τα κάγκελα, κάποιοι προσπαθούν ν’ αλλάξουν τα πράγματα. Οι στρατιωτικοί ψυχίατροι και ψυχολόγοι είναι κάποιοι απ’ αυτούς. Και πραγματικά, κάτι φαίνεται να αλλάζει. Ομάδες συζητήσεων για εφέδρους και μόνιμα στελέχη έχουν ήδη δημιουργηθεί και επεκτείνονται. Τηλεφωνικές γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης λειτουργούν και στα τρία σώματα· αλλά παραμένει ακόμα σε βρεφικό στάδιο η εξέλιξη της νοοτροπίας τού σύγχρονου αξιωματικού και η ένταξή του στα σημερινά δεδομένα στην κοινωνία, αλλά και στο ίδιο το στράτευμα. Πάγιο αίτημα η Παιδεία. Και στην κοινωνία και στο στράτευμα.
Κάποιοι όμως επιλέγουν άλλους δρόμους. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο σύνδεσμος εφέδρων, σε επιστολή προς την ηγεσία του υπουργείου Αμυνας, μιλά για 320.000 νέους που δεν στρατεύονται με νόμιμες αναβολές, 58.000 νέους που έχουν απαλλαγή από τη θητεία, 17.000 ανυπότακτους στο εξωτερικό και άλλους 16.500 ανυπότακτους εσωτερικού.
Μπροστά σ’ αυτά τα στοιχεία, το υπουργείο Αμυνας δεν απαντά. Αν και ζητήσαμε τα στοιχεία των αναβολών και των απαλλαγών, μάς απάντησαν ότι δεν προλαβαίνουν, στους χρόνους που θα έπρεπε για να είναι δημοσιεύσιμα:
* ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΟΝ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΚΟΣΜΟ * ΠΟΣΟ ΚΟΣΤΙΖΕΙ Η ΘΗΤΕΙΑ * ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΣΤΡΑΤΟΥ: «ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΣΑΠΙΟ» * ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΜΕ ΦΑΝΤΑΡΟΥΣ * ΤΑ ΠΙΟ ΤΡΕΛΑ ΡΟΥΣΦΕΤΙΑ * ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ
——————————————————————————–
“Το σύστημα το καταστρέφουν οι «διάφοροι παραγοντίσκοι»”
Οι δρόμοι του ρουσφετιού δεν έχουν αλλάξει
«Ετσι είναι αν έτσι νομίζετε»
Πιραντέλο
Να πώς νομίζει ότι ξέρει, ένας ανώτερος αξιωματικός, την κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια στον χώρο των ρουσφετιών. Τα σχόλια περιττεύουν και τα λόγια του ένστολου που σήμερα υπηρετεί δίνουν μια πραγματικότητα βγαλμένη από μέσα, που όλοι γνωρίζουν αλλά κανείς δεν θέλει να παραδεχτεί:
«Κατά την τελευταία περίοδο του ΠΑΣΟΚ είχαμε αιτήματα για περίπου έναν ανά 50 φαντάρους που υπηρετούσαν. Οταν άλλαξε η κατάσταση, το ποσοστό μειώθηκε σε έναν ανά 80 κατά μέσο όρο αλλά για τις περιοχές Πάτρας, Καλαμάτας και Σπάρτης το ποσοστό αυτό ανέβαινε έναν στους 20 φαντάρους».
Σύμφωνα με τον Ελληνα αξιωματικό, το σύστημα το καταστρέφουν οι «διάφοροι παραγοντίσκοι» που επειδή πλέον δεν μπορούν να διορίσουν, λόγω ΑΣΕΠ, ο μόνος χώρος που τους έχει μείνει για να κάνουν πολιτικά ρουσφέτια είναι οι Ενοπλες Δυνάμεις. Οχι, δεν χρηματίζονται οι αξιωματικοί, αλλά δέχονται τεράστιες πιέσεις, ακόμη και σαφείς απειλές πολλές φορές. Είναι εύκολο, βλέπεις: αν έχεις δυο παιδιά σε διαφορετικά πανεπιστήμια και σου έρθει και μια μετάθεση, κυριολεκτικά τελείωσες».
Αν και διανύουμε το 2007, οι δρόμοι του ρουσφετιού δεν έχουν αλλάξει. Βουλευτές, υπουργοί, στρατιωτικοί δημοσιογράφοι, όλοι μέσα. Μια εξυπηρέτηση που συνήθως… έχει επιστροφές. Οχι χρηματικές απαραιτήτως, αλλά μια ψήφο στις εκλογές, μια πληροφορία χρήσιμη στον δρόμο για την καριέρα…
«Ο κάθε βουλευτής έχει την πελατεία του και δυο τρεις παράγοντες δίπλα του. Ο μεγαλύτερος αριθμός αιτημάτων είναι από τους οδηγούς των βουλευτών, τους αστυφύλακές τους, ακόμα και από γραφεία τής Βουλής. Μέχρι πρότινος υπήρχαν στρατιωτικοί που έκαναν ξεσκαρτάρισμα. Δηλαδή, κατέβαζε ένας βουλευτής 200 ρουσφέτια και του έλεγαν ότι δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα αλλά μόνο 20. Συνήθως δίναμε το 10% των αιτημάτων. Σήμερα οι στρατιωτικοί δεν εμπλέκονται. Τα ρουσφέτια αξιολογούνται από υπαλλήλους της Ρηγίλλης και όπως είναι φυσικό οι πιέσεις έχουν αυξηθεί. Από την πλευρά των στρατιωτικών, δεν υπάρχει περίπτωση χρηματισμού. Τώρα, σε ό,τι, αφορά αυτά που ακούγονται για τους απέξω, ναι, ακούγονται, αλλά… κανείς δεν μπορεί να τ’ αποδείξει. Για παράδειγμα, λέγεται ότι μια μετάταξη κόστιζε δυο φακελάκια από 1.000 ευρώ, που μάλιστα οι ενδιαφερόμενοι τα τοποθετούσαν πάνω σε καταστροφέα εγγράφων, ώστε αν γίνει κάτι να προλάβουν να τα καταστρέψουν. Τώρα, αν είναι αλήθεια και αν τα ονόματα που ακούγονται είναι πραγματικά, δεν μπορεί να το ξέρει κανείς».
«Την περίοδο του ΠΑΣΟΚ σε κάθε σειρά κατάταξης είχαμε περίπου 2.800 έως 3.000 ρουσφέτια. Σήμερα φθάνουν τα 4.500, και όχι από τον υπουργό. Δεν ασχολείται ο υπουργός αλλά το περιβάλλον του. Δεν είναι κάτι καινούργιο – όπως και η υπόθεση των πλαστών δικαιολογητικών αλλά και των παράτυπων απαλλαγών. Πριν από δύο χρόνια είχαν ξεκαθαρίσει περί τις 20.000 περιπτώσεις που θα έπρεπε να επανεξεταστούν. Τότε, κάποιοι φώναζαν να προχωρήσουμε γρήγορα, να σταλούν για επανεξέταση όλοι και να γίνουν οι μηνύσεις για όποιες περιπτώσεις έπρεπε. Δεν έγινε τότε, γιατί κάποιοι το κράτησαν. Δεν γνωρίζουμε το γιατί αλλά προφανώς υπήρχε κάποιος λόγος. Ρουσφέτια έγιναν και για τους επαγγελματίες φαντάρους».
Το πιο τρελό ρουσφέτι
«Μια μετάθεση από το γραφείο του υπουργού σε άλλο όροφο, στο Πεντάγωνο, στην υπηρεσία κινηματογραφίας στρατού. Ενα δεύτερο ήταν μια απόσπαση ενός Κρητικού από τη Ρόδο στην Αθήνα. Στην υπόθεση αυτή εμπλέκεται και μια ηθοποιός, που είχε σχέση με τον αξιωματικό».
——————————————————————————–
«Ενα καταναγκαστικό διάλειμμα στη ζωή σου»
«Ανήκω κι εγώ στη σωρεία των ανθρώπων /
Που βλέπουν το στρατό σαν κάτι άχρηστο εντελώς /
Μα ωστόσο διδάχτηκα και επηρεάστηκα /
Απ’ το τάγμα το ανέστιο των υβριστών»
Νικήτας Κίσσονας: «Ο στρατός είναι για μένα ένα διάλειμμα ενός χρόνου απ’ τη ζωή μου, το οποίο δεν θα έπαιρνα ποτέ μόνος μου»
Οταν, πριν από μερικά χρόνια, ο τραγουδιστής – συνθέτης Φοίβος Δεληβοριάς πάτησε το πόδι του, όπως χιλιάδες άλλοι, στο κέντρο εκπαίδευσης, σίγουρα δεν περίμενε οι μήνες που θα ακολουθούσαν να φέρουν ως αποτέλεσμα την «Υβρεοπομπή», μια οπτική πλευρά της στρατιωτική θητείας γεμάτη ύβρεις και «νεκρό χρόνο».
Ποιοι όμως θα μπορούσαν να φέρουν αντίρρηση στους στίχους αυτούς; Σίγουρα όχι, τα παιδιά που τώρα βρίσκονται σε ένα στρατόπεδο, αναγκασμένα να κάνουν υπηρεσίες ή σκοπιά, κατ’ αυτούς χωρίς λόγο.
Σε λίγα πράγματα διαφέρουν οι απόψεις μεταξύ των φαντάρων, και αυτά είναι κυρίως στα βιώματα της καθημερινότητάς τους μέσα στο λόχο. Κατά τα άλλα, ο στρατός, από την πλευρά των φαντάρων τουλάχιστον, είναι κυρίως οι ιστορίες, αυτές που κάποια στιγμή θα πουν στους φίλους τους, στα παιδιά τους και ύστερα από χρόνια στα εγγόνια τους.
«Ο στρατός δίνει πειθαρχία και δίνει ένα οργανόγραμμα» λέει ο Γιώργος Μ., ο οποίος εδώ και έντεκα μήνες υπηρετεί στο Στρατό Ξηράς. Στο άλλο άκρο, ο Νικήτας Κίσσονας: «Ο,τι έμαθα είναι ΣΤΟ στρατό, αλλά όχι ΑΠΟ το στρατό. Οταν έχεις μια σταθερότητα και ξαφνικά καλείσαι να παρουσιαστείς, δεν είναι ό,τι καλύτερο».
Ενα καταναγκαστικό διάλειμμα από τη ζωή σου, με το «έτσι θέλω», θα ήταν ένας ήπιος ορισμός της στρατιωτικής θητείας. Αν πάλι ρωτήσεις τους φαντάρους, οι ορισμοί είναι πιο ειλικρινείς: «μια χαζομάρα και μισή», «μια απέραντη αγγαρεία» ή μια «κινητή κοροϊδία». Δεν είναι μόνο το «χάσιμο ενός ολόκληρου χρόνου», που ο φαντάρος μόνο εκτελεί εντολές, χωρίς να διαθέτει άποψη, αλλά αναγκάζεται να «φυλακίσει» τον ίδιο του τον εαυτό. Αλλωστε, και ο Νίκος Καραπανάγος, που σε λίγο καιρό θα πάρει το απολυτήριό του, χωρίς δεύτερη σκέψη, δηλώνει ότι όχι μόνο δεν θα το ξαναέκανε ποτέ, αντίθετα θα προσπαθούσε να απαλλαγεί:
«Αντιμετωπίζεσαι σαν μάζα, μόνο όταν το θέλουν, δείχνοντας ότι ουσιαστικά η μάζα, εμείς, η μία ενιαία δύναμη, είναι κάτι πλασματικό. Οταν είσαι “βυσματωμένος” μπαίνεις στην κατηγορία “ιδιαίτερη περίπτωση”. Ο Νικήτας είναι κατηγορηματικός, όταν προσπαθεί να εξηγήσει το πώς λειτουργεί ένα στρατόπεδο, το οποίο δεν είναι τίποτα περισσότερο από τον μικρόκοσμο της σημερινής κοινωνίας, όπου απλώς προσπαθείς να επιβιώσεις με όποιον τρόπο μπορείς.
Και όμως, αυτή η συμπεριφορά της μάζας που καταργεί συνεχώς, αυτό το χακί, οι διαταγές, τα «πρέπει», όλα αυτά βοηθούν στο να δουν ο ένας την πραγματική προσωπικότητα του άλλου, όχι τα κοινωνικά ή τα οικονομικά κριτήριά του: «Μπορεί να είναι ο μεγαλύτερος αλήτης, μπορεί να μένει στα βόρεια προάστια της Αθήνας και να οδηγά την BMW του “μπαμπά”, όμως οι κοινωνικοί ρόλοι “πέφτουν” μέσα στο στρατόπεδο και βλέπεις το διπλανό σου πιο “καθαρά”», εξηγεί ο Νίκος.
Μέσα σε όλα αυτά, εκείνο που φαίνεται να μένει στο μυαλό των φαντάρων είναι οι ιστορίες, που τότε περισσότερο προκαλούσαν πόνο παρά γέλιο· ιστορίες για έναν βοσκό που έψαχνε την προβατίνα του μέσα στο στρατόπεδο, για τον «γκοτζίλα», για την «ντακότα» ή και για τον «Γιωτά» του λόχου.
——————————————————————————–
«Τουλάχιστον 300 ευρώ κάθε μήνα»
Για τον πρόεδρο συνταξιούχων ΤΕΒΕ Χρ. Τριάντη, όλοι οι νέοι πρέπει να υπηρετούν, χωρίς ψεύτικα πιστοποιητικά υγείας και αναληθείς απαλλαγές
Οι νεότεροι το λένε «χάσμα γενεών», οι μεγαλύτεροι «θέμα σεβασμού» και «παράδοση». Το ζήτημα είναι ότι οι δύο απόψεις διαφέρουν, και όταν οι νέοι προσπαθούν να αποφύγουν τη στρατιωτική θητεία, οι γονείς και οι παππούδες νιώθουν την υπερηφάνεια να ξεχειλίζει και τα στρατευμένα τους χρόνια περνούν σαν ταινία από το μυαλό.
Η έννοια «απαλλαγή» είναι μια λέξη άγνωστη για τις περισσότερες οικογένειες, οι οποίες κοιτούν λίγο πιο μπροστά από τα παιδιά τους. «Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο», λέει η Παναγιώτα Παπαευαγγέλου, ο γιος τής οποίας υπηρέτησε πριν από λίγο καιρό στο Ναυτικό· «ένας γονιός πρέπει να σκέφτεται λογικά και γι’ αυτό δεν μπορεί να βοηθήσει το παιδί του να πάρει απαλλαγή, να κηλιδωθεί».
Αλλωστε, υπάρχει και η νομοθεσία· η στρατιωτική θητεία είναι θεσμοθετημένη με νόμο της Πολιτείας και υποχρεούνται όλοι οι Ελληνες να υπηρετήσουν, που δεν μπορεί να τους παραβαίνει ο καθένας, όποτε θέλει: «Γιατί ο γιος μου να είναι η εξαίρεση του κανόνα, όταν δεν συντρέχουν λόγοι υγείας;»
Για το φαντάρο, πέρα από την προσαρμογή σε ένα νέο περιβάλλον, θα πρέπει να συνηθίσει ξανά στην ιδέα ότι τον συντηρεί η οικογένειά του, ότι από εδώ και πέρα θα έχει «χαρτζιλίκι» και οικονομική εξάρτηση από τους γονείς. «Ταρίφα» το μήνα είναι τα 300 ευρώ στην παραμεθόριο και τα 450 ευρώ στην πρωτεύουσα για το φαντάρο, χώρια τα δέματα και τα τάπερ με τα «σπιτικά εδέσματα». Ολα ρόδινα γι’ αυτούς που μπορούν να αντεπεξέλθουν οικονομικά, όμως υπάρχουν οικογένειες, όπως αυτή του προέδρου των συνταξιούχων του ΤΕΒΕ, Χρήστου Τριάντη, η οποία είχε σοβαρές δυσκολίες όταν στρατεύτηκε ο εγγονός του.
Με περισσότερο ρομαντισμό, μαζί με σθένος, τρεις γενιές πίσω, οι σημερινοί παππούδες μιλούν για προβλήματα που δημιουργούν οι Μεγάλες Δυνάμεις και για ιμπεριαλιστικούς πολέμους, που οδηγούν στην ύπαρξη της υποχρεωτικής στράτευσης στα κράτη και αποκλείουν το ενδεχόμενο της συμβολικής θητείας, για 4-5 μήνες.
«Τα σημερινά δεδομένα, οι καταγγελίες και τα ψεύτικα πιστοποιητικά υγείας είναι αθλιότητες, απαράδεκτες καταστάσεις, με τις οποίες ποτέ δεν θα μπορούσα να είμαι σύμφωνος», λέει ο πρόεδρος των συνταξιούχων του ΤΕΒΕ:
Η μεταχείριση θα πρέπει να είναι ίδια προς όλους και όλοι θα πρέπει να υπηρετήσουν τη «μαμά πατρίδα», ακόμα και αν δεν το θέλουν.
Γι’ αυτό και δεν συμφωνεί καθόλου με την εξαγορά της στρατιωτικής θητείας ή την απαλλαγή ως λύση για κανένα φαντάρο, άλλωστε, σύμφωνα με τον κ. Τριάντη, κάτι τέτοιο δεν θα ήταν δίκαιο για τα φτωχόπαιδα, που είναι και η πλειοψηφία του στρατεύματος.
——————————————————————————–
“Ενώ οι απαιτήσεις από το στρατό δεν έχουν διαφοροποιηθεί πολύ σε σχέση με κάποιες δεκαετίες πριν, η κατάσταση των παιδιών που έρχονται να στρατευτούν είναι ριζικά διαφορετική”
«Αγαπούν την πατρίδα, δεν εμπιστεύονται το κράτος»
«Το σύστημα είναι σάπιο. Το ξέρουμε και το ξέρετε. Ομως, μπείτε μέσα και αντιμετωπίστε το. Μην αποξενώνεστε. Γίνετε ομάδα».
Βασίλης Μενούτης
Οταν ένας στρατιωτικός ψυχίατρος στέλνει τέτοια μηνύματα μιλώντας με τα παιδιά του, τους νεαρούς εφέδρους, η σκέψη, παγιδευμένη σε στερεότυπα ισχουσών αναχρονιστικών νοοτροπιών, έρχεται και θέτει το ερώτημα: «Μα τι δουλειά έχει ο άνθρωπος αυτός με το στρατό;». Κι όμως, ο 57χρονος πλοίαρχος Βασίλης Μενούτης, εκεί δίνει τις δικές του μάχες εδώ και πάνω από 35 χρόνια. Ψυχολόγος-ψυχίατρος, επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ρεθύμνου, διευθυντής στο Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιώς, διευθυντής ψυχιατρικής κλινικής στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών, σύμβουλος επί ψυχολογικών θεμάτων της διεύθυνσης υγειονομικού του ΓΕΕΘΑ, οι επίσημες ιδιότητές του. Ο ίδιος προτιμά να μιλάει για πρωτοβουλίες του, συχνά αντισυμβατικές έως και αιρετικές, στη διάρκεια τόσων χρόνων υπηρεσίας, με στόχο τις ισορροπίες ψυχής των στρατευσίμων, εφέδρων και μονίμων στελεχών.
Στη συζήτησή μας επικαλέστηκε έρευνές του κυρίως στο Πολεμικό Ναυτικό, από το 1990, αλλά και στους δύο άλλους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων, τα τελευταία χρόνια. Κατά την άποψη του πλοιάρχου Μενούτη, ο μέσος στρατεύσιμος σκέφτεται έτσι: «Αγαπώ την πατρίδα μου, δεν εμπιστεύομαι το κράτος!…».
Εξηγεί: «Η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών εκφράζει αγάπη στην Ελλάδα, τη μακρόχρονη ιστορία της και όλα αυτά τα ωραία που έχει δώσει ο πολιτισμός μας: θέατρο, δημοκρατία, αθλητισμός, ευγενής άμιλλα, έθιμα, γλέντι, η νοοτροπία μας η ξεχωριστή. Από την άλλη, δέχεται με καχυποψία τις κρατικές δομές, που μία από αυτές είναι και ο στρατός. Ενας λόγος είναι η οικονομική ύφεση. Αλλος, η προκλητική διάσταση του ρουσφετιού. Η έννοια του βιασμού που περνάει επάνω τους μέσα από μια παγκοσμιοποιημένη συμπεριφορά, η οποία στην Ελλάδα μεταφράζεται ως αναξιοκρατία. Τα παιδιά σήμερα ψάχνονται περισσότερο. Φοβούνται να επανακαθορίσουν το παιχνίδι γιατί έχουν μειωμένη εμπιστοσύνη προς τις μεγαλύτερες γενιές. Η πληροφόρηση τους ανοίγει τα μάτια. Μου λένε: παντού κλέβουν, μας δουλεύουν. Τους απαντώ: ναι, υπάρχει το ρουσφέτι και θα υπάρχει. Τα ίδια σκατά θα είναι πάντοτε. Εσείς όμως, έρχεστε να δουλέψουμε ομαδικά; Δεν τους ενδιαφέρει η επιβεβαίωσή μου. Αυτό που θέλουν είναι μπέσα. Θέλουν εμπιστοσύνη. Εχω εκπλαγεί με τη συμπεριφορά των παιδιών, με αυτά που μπορούν να κάνουν όταν τους φέρεσαι με εμπιστοσύνη».
Αναφέρει πως από τον Ιανουάριο του 2006, κάθε μήνα σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα υπό το ΓΕΕΘΑ, γίνεται μια συνάντηση σε κεντρική μεγάλη ακριτική μονάδα με ανοιχτό διάλογο. Παρόντες, και έφεδροι και τα μόνιμα στελέχη και ο τοπικός ψυχίατρος. Γίνονται ομιλίες, συζητήσεις και, εφόσον επιθυμούν οι ίδιοι, και ομάδες συζητήσεων. Αντίστοιχες συναντήσεις συντόνιζε ο ίδιος τα προηγούμενα χρόνια στο Ναυτικό.
– Τι ακούτε εκεί; Μπροστά στους αξιωματικούς τους μπορούν να ανοιχτούν οι φαντάροι; Νιώθουν ασφαλείς -επειδή έχετε μεγαλύτερο βαθμό εσείς;
Παραδέχεται ότι τον αντιμετωπίζουν ως ισχυρότερη πατρική φιγούρα. «Σπάνια -λέει- είναι παρών ο διοικητής. Μόνο αν είναι ανοιχτό μυαλό παρευρίσκεται». Διηγείται: «Μια φορά, μεγάλη ομάδα, βράζει ο τόπος, γίνεται χαμός από τις ερωτήσεις των παιδιών, είμαι κι εγώ προβοκάτορας, βλέπω την περιοχή δεξιά μου, δεν μιλούσαν· τους λέω, βρε παιδιά, εσείς πώς το παίζετε εκεί πέρα, κότες; Ολα ωραία τα βλέπετε; Εκείνοι, κουβέντα. Δεύτερη, τρίτη φορά, τους το ξαναλέω. Πετιέται τότε ένας ναυτόπαις και λέει: “Αμα θα πω εγώ, θα βρω μπελά”. “Δεν κατάλαβες, αγόρι μου, λέγε τώρα του λέω”. “Μα ο αξιωματικός από πίσω”, λέει, “θα μας σκίσει”. Σηκώνεται λοιπόν ο αξιωματικός, νεότερος, ένας ανθυποπλοίαρχος, και λέει “Οχι, εγώ δεν το δέχομαι αυτό, να σηκώνεται ο καθένας και να εκφράζει δεν ξέρω τι…”. “Ο στρατός και η πειθαρχία…”, του πετάω το υπονοούμενο, εκείνος αγριεύει: Μπορεί να είστε ανώτερος, αλλά την πειθαρχία εδώ την εκφράζω εγώ! Και βάζουν τις φωνές από κάτω: Πέταξέ τον έξω!»
Αντε να απαλλαγεί το στράτευμα από περιπτώσεις τέτοιας στενόμυαλης νοοτροπίας, που δεν αφήνουν χώρο έκφρασης…
«Ναι -συμφωνεί- αλλά είναι τόσο μεγάλες οι μεταβολές που έχουν γίνει ήδη στις Ενοπλες Δυνάμεις, ειδικά την τελευταία δεκαετία, που πρέπει και οι ίδιες να τις χωνέψουν μέχρι να προχωρήσουμε παραπέρα. Κάναμε Θεραπευτική Κοινότητα. Τυποποιήθηκε από το ’89, η βούλα μπήκε από τη διοίκηση διοικητικής μέριμνας Ναυτικού το 1994. Το 1997 ιδρύθηκε γραφείο προληπτικής ψυχικής υγιεινής, τηλεφωνική γραμμή συμπαράστασης στο Ναυτικό. Το 1999 ιδρύθηκε τμήμα στρατιωτικών αξιωματικών ψυχολόγων στη Σχολή Στρατιωτικής Ιατρικής. Σε λίγο θα υπάρχουν οι πρώτοι πτυχιούχοι στρατιωτικοί ψυχολόγοι στις μονάδες. Εχουμε βάλει τα ψυχοτεχνικά τεστ, το 1993, βασισμένα κυρίως σε αυτά του αμερικανικού στρατού· προτείναμε επίσης να γίνει ειδική ομάδα που θα αναθεωρεί τα ψυχολογικά τεστ κάθε τρία χρόνια και περιμένουμε έγκριση».
– Παραδοσιακά, θεωρείται πιο δυσκίνητος από πλευράς νοοτροπίας ο στρατός Ξηράς. Δεν έχουν γίνει εκεί αλλαγές;
«Ενώ οι απαιτήσεις από το στρατό δεν έχουν διαφοροποιηθεί πολύ σε σχέση με κάποιες δεκαετίες πριν, η κατάσταση των παιδιών που έρχονται να στρατευτούν είναι ριζικά διαφορετική. Αποτέλεσμα, το στρες που υπάρχει, στο πλαίσιο της ψυχαγωγής του στρατιώτη, ναύτη ή σμηνίτη, έχει να καλύψει πολύ μεγαλύτερη απόσταση σήμερα από ό,τι πριν από 20 ή 30 χρόνια. Οταν έρχεται ο άλλος να καταταγεί, δεν έχει να ταυτιστεί με ένα σύστημα που δεν φοβάται. Δεν υπάρχει η αλλοτινή επιβράβευση. Θεωρείται χαμένος χρόνος. Υπάρχει ο φόβος του αγνώστου, που εμπερικλείει το φόβο της εγκατάλειψης και του αιφνιδιασμού. Φόβοι μεγαλύτεροι πλέον από πριν, γιατί η απόσταση της πολιτικής ζωής του μαθητή ή του φοιτητή, κάποτε, δεν ήταν τόσο πολύ μακριά από τις απαιτήσεις του στρατού. Ηταν πιο σκληρή η ζωή παλιότερα. Ηταν πιο κοντά στις πρωτογενείς άμυνες ο υπό στράτευση. Τώρα είναι πιο χαμηλά τα πράγματα, πιο διαλυτικά. Αποτέλεσμα είναι, να βλέπουμε ένα σκορποχώρι να πρέπει να μπει κάτω από τα πρέπει».
– Ναι, αλλά με την …εθνικοπατριωτική ορολογία του ’40, που ακόμα χρησιμοποιεί ο στρατός, πώς να πετύχει αποδοχή;
«Δεν πιάνουν στον κόσμο πια αυτά. Για τις μεγαλύτερες ηλικίες των στελεχών είναι μεγάλη η αλλαγή. Δεν είναι κακό ότι τα λένε, αλλά όταν τα λένε χωρίς να δώσουν σημασία στο σκοπό της συνοχής, της μέγιστης αποτελεσματικότητας. Ο στρατός, ως έκφραση ταχείας συντονισμένης κίνησης, σημαίνει συνεργασία, με ή χωρίς εξαρτημένα αντανακλαστικά. Σήμερα, για παράδειγμα, ένα παιδί δεν θα τρέξει να σκοτωθεί για τη σημαία αλλά όταν νιώθει ότι θα τρέξουν να τον βοηθήσουν οι άνδρες της ομάδας του. Ο στρατός καλείται να ζυμώσει, να μαλακώσει την κατακερματιστική τάση που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία και να δημιουργήσει δεσμούς συνοχής».
– Γιατί αυτοκτονούν οι στρατιώτες;
«Το κυριότερο στοιχείο, όπως δείχνουν οι σχετικές έρευνες, είναι η αλλαγή της ταυτότητάς τους, η δυσκολία προσαρμογής. Χρειάζεται ακόμα πιο ενδελεχής έρευνα για να απαντηθεί το γιατί με ασφάλεια, κυρίως σε ό,τι αφορά τις αυτοκτονίες στις μεθοριακές μονάδες του Εβρου».
——————————————————————————–
«Προσπαθούν να ξεφύγουν από το στρατό»
Τα στοιχεία το δείχνουν καθαρά. Κάθε νέος άνθρωπος θέλει (και αρκετές φορές, όπως βλέπουμε, κάνει τα αδύνατα – δυνατά για να επιτύχει, αυτό τον ένα και μοναδικό σκοπό) να αποφύγει όσο το δυνατόν περισσότερο, αν όχι μόνιμα, την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων.
Η κοινωνιολόγος-ψυχολόγος Χριστίνα Αντωνοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δεν θεωρεί ότι υπάρχει απαξίωση για το στρατό και τη στρατιωτική θητεία.
«Οι στρατιώτες που δεν θέλουν να υπηρετήσουν, δεν απαξιώνουν την έννοια του στρατού, καθώς η απαξίωση είναι κάτι πολύ σοβαρό, με ποικίλες διαστάσεις. Αυτό που προσπαθούν να κάνουν είναι να ξεφύγουν από το στρατό» αναφέρει η κ. Αντωνοπούλου. Οι κινήσεις αυτές δεν είναι απαξιωτικές για το στρατό ως θεσμό, αντίθετα είναι μία κοινή προσπάθεια που κάνει κάθε νέος σήμερα.
Ετσι όπως έχει διαμορφώσει η κοινωνία την πραγματικότητά της, σε όλα τα επίπεδα, όλοι προσπαθούν με κάθε τρόπο να ξεφύγουν από κάποια πράγματα τα οποία θεωρούν δυσάρεστα ή μπορεί να είναι δύσκολα σε μια συγκεκριμένη στιγμή.
Οπως υποστηρίζει όμως, η κ. Αντωνοπούλου, η απαξίωση για το στρατό ως θεσμό δεν είναι σε κανένα επίπεδο υπαρκτή και δεν εκφράζεται με κανέναν τρόπο: «Ο στρατός παραμένει πίσω, χωρίς να προβάλλεται ιδιαίτερα σε καιρό ειρήνης, και αυτός είναι ο ρόλος του στις δημοκρατίες. Ας μην ξεχνάμε ότι στις μέρες μας ο στρατός αναλαμβάνει πολλές κοινωνικές αποστολές που δεν προβάλλονται εύκολα και ανάλογα από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας».
Είναι γεγονός ότι ο στρατός δεν θεωρείται, ούτε είναι, ένας «αμαρτωλός» οργανισμός, άρα δεν θα μπορούσε να περιφρονηθεί από κανέναν· ούτε καν από όσους δεν θέλουν να στρατευθούν. Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχουν και οι ομάδες των ουτοπιστών, που θεωρούν ότι η ύπαρξη του στρατού είναι περιττή. «Ισως να είναι περιττή σε έναν άλλο κόσμο» τονίζει η επίκουρος καθηγήτρια. «Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο κόσμος συνεχίζει να σπαράσσεται από εχθροπραξίες και πολέμους. Αρα, αυτές οι ομάδες είναι εκτός πραγματικότητας, δεδομένου ότι ο στρατός είναι ένα σύστημα παγκόσμια καθιερωμένο και έχει δικαιωμένο λόγο ύπαρξης από την καθημερινή πρακτική».
Μια χώρα χωρίς στρατό είναι κομμάτι μιας ιδανικής κοινωνίας και όταν φτάσουμε σ’ εκείνη την κοινωνία που ο στρατός θα καταργηθεί, τότε συνεκδοχικά δεν θα υπάρχουν ούτε αντιδικίες ούτε διαμάχες ούτε επιδρομές ή εχθροπραξίες, δεν θα υπάρχει αμφισβήτηση συνόρων. Δεν αξίζει τον κόπο λοιπόν να πηγαίνουν οι νέοι μας στο στρατό σήμερα;
——————————————————————————–
Οι αποφάσεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων
Η Στρατολογία κρατάει αναλυτικό φάκελο για κάθε στρατεύσιμο, όπου καταγράφονται όλες οι λεπτομέρειες σχετικά με τη στράτευσή του, όπως αναβολές ή ιατρικές διαγνώσεις. Στο φάκελο αυτόν έχει πρόσβαση μόνο ο αμέσως ενδιαφερόμενος, ενώ τρίτο άτομο δεν μπορεί να ζητήσει να ενημερωθεί για το περιεχόμενο του φακέλου.
Τρία πιστοποιητικά στρατολογικής κατάστασης υπάρχουν, και εκδίδονται αποκλειστικά και μόνο ύστερα από αίτηση του αμέσως ενδιαφερομένου, τα εξής:
– Πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης τύπου Α.
Χρησιμοποιείται σε όλες σχεδόν τις συναλλαγές με το Δημόσιο και τους ιδιώτες, και κυρίως για την εύρεση εργασίας. Αναγράφει μόνο τη στρατολογική κατάσταση του στρατεύσιμου, χωρίς άλλες λεπτομέρειες, όπως έχει αποφασίσει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Κάθε νόμιμο τέτοιο πιστοποιητικό χρησιμοποιεί την παρακάτω ορολογία:
* «Δεν έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις και υπέχει στρατιωτική υποχρέωση», για όσους δεν έχουν ακόμα υπηρετήσει.
* «Εχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις και δεν υπέχει στρατιωτική υποχρέωση», για όσους υπηρέτησαν την θητεία τους.
* «Δεν έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις και δεν υπέχει στρατιωτική υποχρέωση», για όσους πήραν απαλλαγή.
– Πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης τύπου Α πλήρες:
Είναι αντίγραφο του φακέλου του κάθε στρατεύσιμου και περιλαμβάνει όλες τις λεπτομέρειες, δηλαδή και τα ιατρικά δεδομένα και λόγους απαλλαγής, όπου υφίστανται. Είναι αποκλειστικά για προσωπική ενημέρωση.
– Πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης τύπου Β:
Χρησιμοποιείται μόνο για αίτηση έκδοσης διαβατηρίου.
——————————————————————————–
ΓΡΑΜΜΑ ΦΑΝΤΑΡΟΥ: «Εκνευρισμός, ντροπή, μοναξιά, θλίψη»
Εξι μήνες απομόνωση σε μια θητεία αποβλάκωσης, και φαίνεται τόσο πολλή ακόμη η συνέχεια. Εκνευρισμός, ντροπή, μια περίεργη αίσθηση μοναξιάς, θλίψη, ανυπομονησία, ήττα. Τα δώρα της αφυδάτωσης των «θέλω» που μας διάλεξαν.
Μια δύσκολη συνειδητοποίηση εξάρτησης από εκεί έξω. Συλλογές συναισθημάτων, από συλλογές… εικόνες, μυρωδιές, μελωδίες, από συλλογές ελευθερίας και κράτησης! Ενα ταξίδι στο χρόνο, στο χρόνο τον δικό μου μα και του κόσμου ολάκερου, μια φαντασίωση για κάθε μορφή συγκεντρωτικής εξουσίας και στρατιωτικά οργανωμένης κοινωνικής ζωής (συνοχής).
Ανάγκη, αυτή είναι πάντα η χειρότερη φυλακή, εξάλλου γι’ αυτό βρισκόμαστε εδώ και γι’ αυτό τώρα θεριεύει, μπορώ πια να νιώσω την αναπνοή της, ζει πλάι μου, μπορεί να με κρατήσει, να με σπρώξει, να με σκοτώσει για κάθε ένα απ’ τα πιο παράλογα τερτίπια της, να με βασανίσει με ένα σωρό χονδροειδή συνώνυμα: συμβίωση, προσαρμογή, ιδιοκτησία, ιδιαιτερότητα, αλληλεγγύη, έρωτας και κάθε ένστικτο που αναψοκοκκινίζει στα χέρια της.
Καταπραϋντικό και υποκατάστατο κάθε σκέψη του «εγώ», κάτι να το περιμένει, κάτι να του ανήκει, ένας κόσμος να το κλείνει μέσα του με αγάπη. Ενας κόσμος που όσο τον ονειρεύεσαι τόσο πιο πολύ τον έχεις ανάγκη, τόσο πιο πολύ τον ερωτεύεσαι, αρρωστημένα, μέχρι να τον αντικρίσεις και να πνιγείς απ’ τα δάκρυα όχι απλά επειδή είναι νεκρός αλλά γιατί ποτέ δεν υπήρξε παρά μόνο στη φυλακή σου, γιατί ποτέ δεν ήταν τίποτε δικό σου, ούτε οι συλλογές σου, ούτε οι μελωδίες, ούτε η ελευθερία, ούτε η κράτησή σου. Σε χρωμάτισαν, πιο σκούρο, πιο ανοιχτό, μα τίποτε άλλο δεν σέρνεις μαζί σου εκτός απ’ το χρώμα σου, άντε και μερικά όνειρα στις αποχρώσεις του!
Οι αντοχές αρχίζουν ένα παιχνίδι αστάθειας, τόσο ώστε να γίνεται μαρτυρικό και πάντα να ακούγεται κάπου κρυμμένο ένα πνιχτό γέλιο, ανυπόφορο μα και λυτρωτικό καμιά φορά, να σου θυμίζει ότι πρόκειται απλά για κωμωδία και αυτή η ήττα. Τραγικό!
Ντροπή, τι άλλο, επειδή σε έπεισες να το νιώσεις, να το δεχτείς, να υποταχτείς σε άλλο ένα μοιρασμένο «πρέπει», να χαϊδέψεις την ηλιθιότητα, να δειλιάσεις, όπως οι περισσότεροι, όπως πάντα ο ίδιος φόβος να δεις πώς θα είναι αν θα πονέσεις λίγο διαφορετικά.
Καμιά ασφάλεια των πολλών δεν πρόκειται να σου προσφέρει ιδιαίτερη ζωή και καμιά συνηθισμένη ζωή δεν πρόκειται να σε γεμίσει!
Είδα τα κεφάλια σας πεσμένα στο χώμα
Παρατήρησα τα μάτια σας
Ηταν σαν τα δικά μου
Χριστέ μου!
Καταλαβαίνετε;
Τα νεκρά σας μάτια μοιάζαν με τα δικά μου!
ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΟΣ
——————————————————————————–
Εδώ και αλλού
Διχασμένη εμφανίζεται η Ευρώπη όσον αφορά την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Παρότι μία μία οι χώρες έχουν αρχίσει να την καταργούν, τουλάχιστον οι μισές τη διατηρούν, μειώνοντας όμως τη διάρκεια εκπαίδευσης.
Σύμφωνα με την «εγκυκλοπαίδεια» της CIA «The World Factbook», Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία και φυσικά η Ελλάδα εξακολουθούν να ντύνουν τα …νιάτα τους στο χακί, ενώ Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Αγγλία βασίζονται μόνο σε εθελοντές για την άμυνά τους. Το ίδιο συμβαίνει σε Αυστραλία και ΗΠΑ.
Τα σκήπτρα για την πλέον μακρόχρονη στρατιωτική θητεία διατηρεί η Κύπρος, με 26 μήνες, και ακολουθεί η Τουρκία, με το 18μηνο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σύστημα των Ελβετών, που εκπαιδεύουν τους εφέδρους τους για 15 εβδομάδες και επί 22 χρόνια τούς ανακαλούν τουλάχιστον δέκα φορές για επανεκπαίδευση. Η επανεκπαίδευση ισχύει και για τους Δανούς.
Πρωτοπόροι στην κατάργηση της υποχρεωτικής θητείας είναι οι διοικούντες του Λουξεμβούργου, αφού την κατήργησαν από το 1967.
——————————————————————————–
Οι άλλοτε στιγματισμένοι Ι5
Διαφορετικά έχουν σήμερα τα πράγματα για τους άλλοτε κοινωνικά στιγματισμένους Ι5. Η απόφαση 1620/06.12.2000 της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων απαγορεύει οποιαδήποτε διοχέτευση πληροφοριών σε άλλες υπηρεσίες, φορείς και οργανισμούς για ιατρικά δεδομένα που έχει συγκεντρώσει η Στρατολογία ή για τους λόγους υγείας για τους οποίους πήρε κάποιος απαλλαγή στράτευσης.
Ορίστηκε ότι τα πιστοποιητικά στρατολογικής κατάστασης τύπου Α πρέπει να αναγράφουν αποκλειστικά και μόνο τα δεδομένα: ότι κάποιος εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις και, σε περίπτωση απαλλαγής, ότι έχει απαλλαγεί νόμιμα από αυτές, χωρίς να αναγράφεται και ο συγκεκριμένος λόγος απαλλαγής, όπως γινόταν πριν. Με την απόφαση 66/2002, η Αρχή όρισε επίσης ως παράνομη την αναγραφή ονομαστικών καταλόγων απαλλαχθέντων από τη στράτευση στο αρχείο «ακαταλλήλων» του υπουργείου Μεταφορών, προκειμένου αυτοί να αποκλειστούν από τη διαδικασία λήψης άδειας οδήγησης.
Μεγάλο μέρος της κοινωνίας αδιαφορεί πια για το αν πήγε κάποιος στο στρατό ή όχι. Τουλάχιστον, αν δεν είναι πλούσιος ή διάσημος. Οι εργοδότες ενδιαφέρονται περισσότερο για τις παραγωγικές δυνατότητες και την πειθαρχία των εργαζομένων παρά για τα εθνικά και κοινωνικά τους φρονήματα. Ακόμα και το Δημόσιο προσλαμβάνει άτομα με …τρελόχαρτο, όπως και άτομα με ειδικές ανάγκες. Πάγια και στερεότυπη είναι πλέον η φράση στις δημοσιευόμενες στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως προκηρύξεις του ΑΣΕΠ, όταν για τους άνδρες υποψηφίους, μεταξύ άλλων, ζητείται «να έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις ή να έχουν απαλλαγεί νόμιμα από αυτές».