Κατηγορίες
ελλάδα νέα τύπος

Φάκελος Αντιρρησίες Συνείδησης

Αντιρρησίες συνείδησης

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ

Ας μη βιαστούν οι απαισιόδοξοι να πουν ότι σήμερα δεν νοείται αντιπολεμικό κίνημα επειδή για παράδειγμα την εποχή του Βιετνάμ οι αντιδράσεις σε αυτήν την επέμβαση είχαν πάρει δραματικές διαστάσεις.

Γιατί τότε χρειάστηκαν πολλά χρόνια πολέμου για να καταφέρουν οι συνέπειες να υπερβούν την προπαγάνδα: δεν είχαν επιστρέψει μόνον πολλά φέρετρα αλλά και άνθρωποι που πολέμησαν εκεί, κουβαλώντας μαζί τους τη φρίκη που έζησαν, την οποία αρκετοί δεν κατάφεραν ποτέ να απεμπολήσουν.

Στις μέρες μας γίναμε μάρτυρες ενός ώριμου κινήματος πια: ίσως είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου -άλλωστε την παγκοσμιοποίηση δεν διάγουμε;- που όλοι οι λαοί σε όλον τον κόσμο κινητοποιήθηκαν αρθρώνοντας μια παγκόσμια αντιπολεμική κραυγή πριν καν ξεκινήσει ο πόλεμος στο Ιράκ. Ενας ακόμη αλαζονικός και παράνομος πόλεμος. Είναι άραγε τυχαίο ότι σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά, συλλάβανε προληπτικά τους πρωτοστάτες αυτού του κινήματος πριν από το συνέδριο των Ρεπουμπλικανών στη Νέα Υόρκη, κι ακόμη που εισέβαλαν πρόσφατα στην από δω μεριά του Ατλαντικού, κατόπιν καθοδήγησης από τους υπερατλαντικούς «προστάτες» της ανθρωπότητας για να κατάσχουν τα διαδικτυακά αρχεία του μεγαλύτερου δικτύου εναλλακτικής ενημέρωσης;

Ομως, πέρα από τις μαζικές κινητοποιήσεις, υπάρχουν και όσοι έχουν το κουράγιο να αμφισβητήσουν έμπρακτα τον στρατό με όποιο προσωπικό κόστος. Στη χώρα μας είναι ακόμη ανοικτό το θέμα με τον εθελοντή πενταετούς υποχρέωσης, αρχικελευστή του ναυτικού Γιώργο Μοναστηριώτη, ο οποίος πρόπερσι τον Μάιο αρνήθηκε «τη δολοφονική συμμετοχή» του και δεν ακολούθησε τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» που αναχωρούσε για τον Περσικό Κόλπο. Το πρώτο ελληνικό ένστολο «όχι» εισέπραξε ποινή φυλάκισης τριών χρόνων και τεσσάρων μηνών και χρειάστηκε η αλληλεγγύη ευρέως φάσμαστος κοινωνικών και πολιτικών φορέων για την αποφυλάκισή του μέχρι την εκδίκαση της έφεσής του. Ποινή πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που έχει επιβληθεί σε Ισραηλινούς αρνητές στράτευσης παρά την εμπόλεμη κατάσταση στην περιοχή, αλλά και σε Αμερικανούς στρατιώτες που αρνούνται να επιστρέψουν στον πόλεμο. Ο Μοναστηριώτης συνελήφθη ξανά στις 8 τρέχοντος για λιποταξία και δικάζεται την ερχόμενη Δευτέρα.

Η στάση του Μοναστηριώτη έφερε ξανά στο φως τα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίζει ένας στρατιώτης, με τις σημερινές ιδιαιτερότητες: όχι μόνον επειδή οι στρατοί είναι εν πολλοίς μισθοφορικοί, αλλά επειδή μπορεί κιόλας να κληθεί κάποιος να πάρει μέρος σε αυτοκρατορικούς/ ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς. Το διακύβευμα αφορά το θεμελιώδες δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης και της συνείδησης.

Παρά τη σύσταση από το 2001 της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, δεν έχει εισαχθεί ακόμη στην ελληνική νομοθεσία το δικαίωμα των μονίμων μελών των Ενόπλων Δυνάμεων να αιτούνται τη χορήγηση του καθεστώτος του αντιρρησία συνείδησης.

Ωστόσο και οι αντιρρησίες συνείδησης τελούν ακόμη υπό διωγμό στη χώρα μας, με κραυγαλέα περίπτωση αυτή του Λάζαρου Πετρομελίδη, ο οποίος από το 1992 που δήλωσε αντιρρησίας συνείδησης ζει σε μια συνεχή ομηρία διώξεων, συλλήψεων και φυλακίσεων λόγω του διαρκούς «εγκλήματος» της ανυποταξίας.

Την ελληνική περιπέτεια της αντίρρησης συνείδησης μας εκθέτει ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Γραφείου για την Αντίρρηση Συνείδησης Γιάννης Γκλαρνέτατζης, ο Μωυσής Λίτσης φωτίζει τις διαστάσεις που έχει πάρει αυτή η μορφή αντίστασης στο εμπόλεμο Ισραήλ, ο Θανάσης Τσίτσας μας μεταφέρει την αμερικανική εμπειρία του ζητήματος, τη στιγμή που οι λιποτάκτες από τον πόλεμο στο Ιράκ φτάνουν τις 5.000, ενώ η Ιωάννα Νιαώτη γράφει για τον μοναδικό αντιρρησία στη Βρετανία.

——————————————————————————–

“Από την αρχή του πολέμου υπολογίζονται σε 5.000 οι λιποτάκτες από τον αμερικανικό στρατό, ενώ πολλοί υποστηρίζουν ότι δεν τους επέτρεψε η συνείδησή τους να πολεμήσουν”

ΗΠΑ Πολλοί Αμερικανοί πεζοναύτες αντιρρησίες συνείδησης

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
Του ΘΑΝΑΣΗ ΤΣΙΤΣΑ

Παρ’ όλο ότι λίγες υποθέσεις έχουν δει μέχρι σήμερα το φως της δημοσιότητας, οι αντιμιλιταριστικές οργανώσεις στις ΗΠΑ υπολογίζουν ότι εκατοντάδες πεζοναύτες του αμερικανικού στρατού έχουν κάνει επίσημη αίτηση από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων στο Ιράκ με σκοπό να χαρακτηριστούν αντιρρησίες συνείδησης.

Η πιο γνωστή περίπτωση αντιρρησία συνείδησης για τα ΜΜΕ είναι αυτή του επιλοχία της Εθνοφρουράς στη Φλόριντα, Καμίλο Μάγια. Στις 24 Μαΐου 2004, το στρατιωτικό δικαστήριο τον καταδίκασε στη μέγιστη ποινή φυλάκισης (12μήνες) με την κατηγορία της λιποταξίας. Ο Μάγια, που πριν παραδοθεί στη στρατιωτική Δικαιοσύνη τοποθετήθηκε δημόσια στην εκπομπή του CBS «60 Λεπτά» και στον δημοσιογράφο Νταν Ράδερ, είχε αρνηθεί να επιστρέψει στη μονάδα του στο Ιράκ, επικαλούμενος ηθικούς λόγους, τη νομιμότητα του πολέμου και τη συμπεριφορά των αμερικανικών στρατευμάτων απέναντι στους Ιρακινούς πολίτες και κρατουμένους.

Η ποινή επιβλήθηκε, παρά την ύπαρξη μιας απόφασης του στρατού που εκκρεμεί σχετικά με την αίτησή του να ενταχθεί στο καθεστώς των αντιρρησιών συνείδησης (Conscietious Objector). Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της δίκης δεν επετράπη στους δικηγόρους του να παρουσιάσουν επιχειρήματα σχετικά με την αντίρρησή του λόγω συνείδησης, συμπεριλαμβανομένης και της περιγραφής της κατάχρησης βίας, στην οποία ήταν μάρτυρας. Σήμερα κρατείται προσωρινά σε μια στρατιωτική φυλακή στο Fort Sill της Οκλαχόμα, αφού άσκησε έφεση, αλλά η νομική διαδικασία αναμένεται μακροχρόνια και χρονοβόρα.

Ο Καμίλο Μάγια παρουσιάστηκε στο Ιράκ τον Απρίλιο του 2003 και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε να αμφιβάλλει σχετικά με την ηθική και τη νομιμότητα του πολέμου. Τον Οκτώβριο του 2003 γύρισε στην πατρίδα με δύο εβδομάδες άδεια. Δεν επέστρεψε ποτέ στη μονάδα του στο Ιράκ και αιτήθηκε απαλλαγής ως αντιρρησίας συνείδησης στις 16 Μαρτίου 2004, δηλώνοντας ότι πίστευε πως ο πόλεμος και η κατάληψη του Ιράκ είναι «παράνομη και ανήθικη». Στην αίτησή του, ο Μάγια αποκάλυψε περιστατικά στα οποία ήταν αυτόπτης μάρτυρας -δολοφονίες πολιτών και παιδιών- ενώ περιέγραψε τις συνθήκες κράτησης και μεταχείρισης των Ιρακινών φυλακισμένων. Μεταξύ άλλων, συμπεριέλαβε αναφορές, όπου οι στρατιώτες δέχονταν οδηγίες από ανωτέρους ώστε να «σπάσουν την αποφασιστικότητα των κρατουμένων», «να τους χτυπούν σε μεταλλικούς τοίχους», «να τους υποβάλλουν σε αναγκαστική έλλειψη ύπνου» και «να οπλίζουν τα όπλα τους κοντά στα αυτιά των φυλακισμένων».

Ενα μέλος της επιτροπής υπεράσπισής του, ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Ράμσεϊ Κλαρκ, έκανε λόγο για την «απίστευτη ειρωνεία ότι καταδιώκουμε τους στρατιώτες στο Ιράκ για παραβιάσεις των διεθνών νόμων και καταδιώκουμε εδώ έναν στρατιώτη επειδή αρνήθηκε να κάνει τα ίδια πράγματα». Η Διεθνής Αμνηστία τον υιοθέτησε ως κρατούμενο συνείδησης και ζήτησε την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωσή του. Σε ανακοίνωσή της ανέφερε ότι είναι ο πρώτος Αμερικανός στρατιώτης που γνωρίζουμε που δικάστηκε για «λιποταξία», αφού είχε υπηρετήσει σε μάχη στον πόλεμο στο Ιράκ. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι ο Μάγια φυλακίστηκε λόγω της αντίρρησης συνείδησης κατά του πολέμου στο Ιράκ, παρόλο που είχε κάνει όλες τις νόμιμες διαδικασίες προκειμένου να εξασφαλίσει την απαλλαγή του από τον αμερικανικό στρατό.

Πριν από την επίσημη καταδίκη του, ο Καμίλο Μάγια δήλωσε: «Δεν μετανιώνω για τίποτα. Θα το αποδεχθώ γιατί πηγαίνω έχοντας σώσει την τιμή μου, γνωρίζοντας ότι έπραξα το σωστό». Είναι προφανές από τη δήλωση που έκανε στην αίτησή του για να ενταχθεί στο καθεστώς των αντιρρησιών συνείδησης ότι είναι ένας αυθεντικός αντιρρησίας συνείδησης, του οποίου η αντίδραση στον πόλεμο προέκυψε επειδή ήταν μάρτυρας παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράκ. Επιδίωξε την απαλλαγή ως Αμερικανός πολίτης με περισσότερα από 8 χρόνια υπηρεσίας στον αμερικανικό στρατό επικαλούμενος αντίρρηση συνείδησης και έκανε σχετική αίτηση για να ενταχθεί στο καθεστώς αυτό. Σύμφωνα με όλη τη διαδικασία, η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι δεν θα έπρεπε να είχε δικαστεί και φυλακιστεί για «λιποταξία» και ότι πρέπει να απελευθερωθεί άμεσα και άνευ όρων.

Από την αρχή του πολέμου υπολογίζονται σε 5.000 οι λιποτάκτες αλλά παραμένει αδιευκρίνιστος ο αριθμός των στρατιωτών που υποστηρίζουν ότι δεν τους επέτρεψε η συνείδησή τους να πολεμήσουν στο Ιράκ. Σύμφωνα με κάποια επίσημα στοιχεία, 29 στρατιώτες έχουν απαλλαχθεί μέσα στο 2004 από τον αμερικανικό στρατό ως αντιρρησίες συνείδησης, αλλά οι αντιπολεμικές οργανώσεις (Center for Conscience and War) ισχυρίζονται ότι μια τηλεφωνική γραμμή που συμβουλεύει στρατιωτικούς που εναντιώνονται στον πόλεμο δέχτηκε τον περασμένο Αύγουστο περισσότερες από 3.500 κλήσεις, αριθμός σχεδόν διπλάσιος από τον συνήθη μέσο όρο κάθε μήνα.

Μια πρόσφατη έρευνα του Center for Conscience and War (Κέντρο για τη Συνείδηση και τον Πόλεμο) χώρισε τους αντιρρησίες συνείδησης στις ΗΠΑ σε τρεις κατηγορίες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται εκείνοι που «πάνε στο στρατό έχοντας γνώση του τι είναι ο πόλεμος και είναι διατεθειμένοι να το δεχτούν, αλλά μετά κάτι συμβαίνει κατά τη διάρκεια της θητείας τους και αρχίζουν να αντιδρούν». Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσει εκείνους που «επικαλούνται θρησκευτικούς λόγους και πιστεύουν ότι ο Θεός δεν θέλει να συμμετέχουν στον πόλεμο». Και η τρίτη κατηγορία αποτελείται «από νέους, πολύ συχνά αφελείς ανθρώπους, που κατατάσσονται στο στρατό σε πολύ μικρή ηλικία. Συνήθως είναι φτωχοί, λευκοί, μαύροι ή ισπανόφωνοι, οι οποίοι έχουν πολύ λίγες επαγγελματικές δυνατότητες και ευκαιρίες ή ψάχνουν έναν τρόπο για να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους».

Μια οργάνωση, η G.I Rights (Τα Δικαιώματα του Πεζοναύτη), έχει οργανώσει ένα εκτεταμένο δίκτυο ενημέρωσης ώστε οι υποψήφιοι αντιρρησίες συνείδησης να πληροφορούνται τις διαδικασίες στις οποίες πρέπει να υποβληθούν από τον αμερικανικό στρατό (συνεντεύξεις με στρατιωτικό ιερέα, ψυχολόγο κ.ά.) και την τακτική που πρέπει να ακολουθήσουν. Στις ΗΠΑ υπάρχουν πολιτικοί (κυρίως Ρεπουμπλικάνοι) και δεξιές οργανώσεις που θεωρούν ότι ένας άνθρωπος που είναι εθελοντής στο στρατό και ανακαλύπτει μια αποστροφή για τον πόλεμο λίγο πριν από την κατάληψη του Ιράκ είναι στην καλύτερη περίπτωση ανειλικρινής και στη χειρότερη φοβισμένος. Το αμερικανικό κράτος αναγνωρίζει ότι οι απόψεις μπορεί να αλλάξουν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας. Εκείνοι που μπορούν να αποδείξουν θρησκευτική ή ηθική αντίθεση στον πόλεμο μπορούν να κάνουν αίτηση απαλλαγής ή να μετατεθούν σε μη μάχιμα πόστα. Ομως τα κριτήρια σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύπλοκα, γραφειοκρατικά και δύσκολα. Για παράδειγμα, η τακτική αίτησης και έγκρισης που επικρατεί στην Αεροπορία αριθμεί 20 ολόκληρες σελίδες. Εκείνοι που δεν απολαμβάνουν καθεστώς τέτοιου είδους αλλά αρνούνται να πολεμήσουν, μπορεί να αντιμετωπίσουν στρατιωτικά δικαστήρια και ποινές από μη τιμητική απαλλαγή έως και φυλάκιση αρκετών μηνών.

Η αντίθεση στον πόλεμο στο Ιράκ είναι μια σταγόνα συγκριτικά με την εποχή του πολέμου στο Βιετνάμ. Οι διαμαρτυρίες για λόγους συνείδησης στον αμερικανικό στρατό είχαν πάρει τότε γιγαντιαίες διαστάσεις και μια ολόκληρη κοινωνία είχε κυριολεκτικά διχαστεί. Εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες απέφυγαν τη στρατολόγηση ή επιδίωξαν να ενταχθούν στο καθεστώς του αντιρρησία συνείδησης. Υπολογίζεται ότι το διάστημα 1965-1973 σχεδόν 2.150.000 πολίτες υπηρέτησαν στο Βιετνάμ. Περίπου 220.000 έκαναν δηλώσεις για να χαρακτηριστούν αντιρρησίες συνείδησης, ενώ πολλές χιλιάδες προτίμησαν να κάψουν δημοσίως τις κλήσεις στρατολόγησής τους. Τουλάχιστον 40.000 προτίμησαν να διαφύγουν από τη χώρα κατευθυνόμενοι κυρίως στον Καναδά και το Μεξικό, κι όσοι αποφάσισαν να παραμείνουν φυλακίστηκαν. Το 1977, ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ αποφάσισε να παραχωρήσει σε πολλούς εφέδρους του πολέμου στο Βιετνάμ γενική αμνηστία. Το 1991, σύμφωνα με υπηρεσίες του Κογκρέσου, περίπου 111 πεζοναύτες που υπηρέτησαν στην «Καταιγίδα της Ερήμου» στον Περσικό Κόλπο έκαναν αίτηση για να χαρακτηριστούν αντιρρησίες συνείδησης. Ομως, οι ειρηνιστικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι ο αριθμός είναι πολλαπλάσιος αναφέροντας ότι 2.500 στρατιώτες φυλακίστηκαν μέχρι και για 18 μήνες.

Ανατρέχοντας στο παρελθόν, αντιρρησίες συνείδησης στις ΗΠΑ υπάρχουν από τότε που υπάρχουν πολεμικές συγκρούσεις. Στον Εμφύλιο Πόλεμο 4.000 στρατιώτες, των οποίων τα θρησκευτικά πιστεύω απαγόρευαν τις δολοφονίες και την αιματοχυσία για τον οποιονδήποτε λόγο, υπηρέτησαν σε μη μάχιμες θέσεις. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, 37.000 αντιρρησίες συνείδησης αρνήθηκαν να πολεμήσουν, πολλοί φυλακίστηκαν, αλλά περίπου 25.000 υπηρέτησαν σε θέσεις εκτός μάχης και περίπου 12.000 τοποθετήθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας. Οι περισσότεροι βοήθησαν εθελοντικά σε ψυχιατρεία και υπήρξαν περιπτώσεις κάποιων που δέχτηκαν να γίνουν αντικείμενο πειραμάτων για τον περιορισμό της γρίπης και της πνευμονίας.

——————————————————————————–

ΕΛΛΑΔΑ

Από τη μικρασιατική εκστρατεία έως σήμερα

Του ΓΙΑΝΝΗ ΓΚΛΑΡΝΕΤΑΤΖΗ*

Η ύπαρξη του στρατού αποτελεί από αρχαιοτάτων χρόνων βασικό πυλώνα κάθε κρατικού μηχανισμού. Βέβαια η δομή, ο ρόλος και οι λειτουργίες του παρουσιάζουν κάποιες διαφοροποιήσεις από εποχή σε εποχή.

Στα χρόνια της «ισχυρής Ελλάδας» που ζούμε είναι φανερό πως, σε κάποιο βαθμό βέβαια, αλλάζει και ο ρόλος του στρατού στη χώρα, με κυριότερα καινούργια χαρακτηριστικά την ευρεία συμμετοχή στις διεθνείς «ειρηνευτικές» επεμβάσεις.

Αν και δεν είναι τόσο γνωστό η αντίσταση στο μιλιταρισμό, στο στρατό και στη θητεία που «σε κάνει άντρα» είναι αρκετά παλιά στη χώρα μας. Από τις μαζικές λιποταξίες στη μικρασιατική εκστρατεία και τους αγώνες των παλαιών πολεμιστών στα χρόνια του Μεσοπολέμου φτάνουμε στον Εμφύλιο και στην εκτέλεση δύο Μαρτύρων του Ιεχωβά (Γιάννης Τσούκαρης και Γιώργος Ορφανίδης) μετά την καταδίκη τους από έκτακτα στρατοδικεία. Στις επόμενες δεκαετίες οι θρησκευτικοί αντιρρησίες συνείδησης θα οδηγούνται κατά δεκάδες στα ξερονήσια και στις φυλακές για δεκαετίες. Από το 1977 θα φυλακίζονται πλέον μόνο για τέσσερα με πέντε χρόνια.

Από το 1986 εμφανίζονται οι ιδεολογικοί αντιρρησίες και δύο από τους πρώτους, οι Μιχάλης Μαραγκάκης και Θανάσης Μακρής, θα παραμείνουν φυλακισμένοι για 21 και 18 μήνες αντίστοιχα. Οι πολυήμερες απεργίες πείνας που κάνουν δημοσιοποιούν το ζήτημα, αλλά σε κυβερνητικό επίπεδο αποσπώνται μόνο υποσχέσεις. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90 θα συνεχιστούν οι φυλακίσεις των θρησκευτικών αντιρρησιών, επίσης θα φυλακιστούν οι ολικοί αρνητές Νίκος Μαζιώτης και Παύλος Ναθαναήλ, ακόμη δύο δόκιμοι που αρνούνται να υπηρετήσουν την επιπλέον φυλακή καθώς και οποιαδήποτε εφεδρική θητεία (Γιάννης Γρηγοριάδης και Θύμιος Καλογιάννης), αλλα και ο Νίκος Καρανίκας, που αφού αποφυλακιστεί θα αντιμετωπίσει δίωξη για λιποταξία μέχρι το 2000.

Η ψήφιση του νόμου 2510/97 δημιουργεί για πρώτη φορά ένα νομοθετικό πλαίσιο για αναγνώριση της αντίρρησης συνείδησης και οδηγεί πια τις δεκάδες των νέων θρησκευτικών αντιρρησιών εκτός φυλακής, έστω και σε μια τιμωρητικής μορφής εναλλακτική υπηρεσία, αλλά δεν θα οδηγήσει σε παύση των διώξεων και των νομικών προβλημάτων των αντιρρησιών, ιδίως κάποιων παλαιότερων. Κατ’ εξοχήν θύμα μιας εκδικητικής αντιμετώπισης είναι ο Λάζαρος Πετρομελίδης που ακριβώς μετά τη θέση σε ισχύ του παραπάνω νόμου θα οδηγηθεί δεκάδες φορές σε στρατοδικεία και τρεις φορές στη φυλακή (1998, 1999, 2002). Ακόμα και τώρα εκκρεμεί εναντίον του ένταλμα σύλληψης για ανυποταξία και επιπλέον έχει εκδοθεί στις 16/12/2004 απόφαση από το Ναυτοδικείο Πειραιά που τον καταδικάζει σε 2,5 χρόνια φυλάκιση ώστε κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να ξαναβρεθεί στη φυλακή.

Την τελευταία δεκαετία θα εμφανιστούν νέες μορφές αντίρρησης συνείδησης. Ετσι ο νόμος για την παλλαϊκή άμυνα (παρά την περιορισμένη μέχρι τώρα εφαρμογή του) θα έχει ως αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να δηλώσουν δημόσια ότι θα αρνηθούν οποιαδήποτε θητεία. Από την άλλη ο αυξανόμενα επαγγελματικός χαρακτήρας των Ενόπλων Δυνάμεων σε συνδυασμό με την έντονη συμμετοχή σε ΝΑΤΟϊκές επιχειρήσεις εκτός συνόρων, γέννησε εκδηλώσεις αντίστασης εναντίον τους και από στρατευμένους που φτάνουν μέχρι την αποχώρηση από το Ναυτικό του επαγγελματία κελευστή Γ. Μοναστηριώτη: κάτι που οδήγησε στην καταδίκη του για λιποταξία (13/9/04), τη συνακόλουθη φυλάκισή του, αλλά και την αναστολή της ποινής μετά το κίνημα συμπαράστασης που αναπτύχθηκε που οδήγησε στην αποφυλάκισή του στις 5/10. Στη συνέχεια όμως, ακολουθώντας μια παρόμοια με τον Πετρομελίδη τακτική οι στρατολογικές αρχές τον κήρυξαν εκ νέου λιποτάκτη με αποτέλεσμα να συλληφθεί το περασμένο Σάββατο και να αντιμετωπίζει νέα δίκη σε πρώτο βαθμό για λιποταξία την ερχόμενη Δευτέρα.

Στην εποχή, λοιπόν, κυριαρχίας αυτοκρατορικών φαντασιώσεων (απόλυτων αλλά και μικρομεσαίων) φαίνεται πως η αντίσταση στον πόλεμο και στο στρατό δείχνει να βρίσκει νέες μορφές και τρόπους έκφρασης.

*Αντιπρόεδρος στο Ευρωπαϊκό Γραφείο για την Αντίρρηση Συνείδησης

——————————————————————————–

ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Μοναδική περίπτωση

Στη Βρετανία ο στρατός είναι εθελοντικός και μισθοφορικός. Οι περιπτώσεις που ένας στρατιώτης δηλώνει αντιρρησίας συνείδησης είναι περιορισμένες, ενώ αυτή η στάση θεωρείται «οξύμωρη» στους κόλπους του βρετανικού στρατού.

Σύμφωνα με το βρετανικό υπουργείο Αμυνας, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ παρουσιάστηκε μόνο μία περίπτωση αντιρρησία συνείδησης. Ο 25χρόνος μουσουλμάνος Μοχισίν Χαν, ο οποίος άνηκε στις ιατρικές υπηρεσίες της αεροπορίας κλήθηκε να μεταβεί στο Ιράκ στο τέλος του Φεβρουαρίου του 2003 και αρνήθηκε. Παρ’ όλο που πήρε μέρος στην απαραίτητη εκπαίδευση, ουσιαστικά δεν παρουσιάστηκε στη μονάδα του την ημέρα της αναχώρησης. Παρέμεινε εξαφανισμένος για περίπου 10 ημέρες μέχρι τις 5 Μαρτίου, όταν και παραδόθηκε.

Ο Χαν ξεκίνησε να υπηρετεί ως ιατρικός βοηθός στην αεροπορία τον Δεκέμβριο του 1999 και ζήτησε να αποχωρήσει τον Απρίλιο του 2001, υποστηρίζοντας ότι δεν εξασκούσε ιατρικά καθήκοντα αλλά μόνο εργασίες γραφείου. Πήρε πρόωρη σύνταξη με την προϋπόθεση ότι θα παρέμενε έφεδρος για τα επόμενα 6 χρόνια.

Στο στρατοδικείο δήλωσε ότι η πίστη του, που ενισχύθηκε από το 2001 εώς και το 2003, δεν του επέτρεπε να πολεμήσει εναντίον μουσουλμάνων. «Ως μουσουλμάνος δεν μπορείς να πολεμήσεις παρά μόνο εάν βρίσκεσαι σε αυτοάμυνα. Δεν πιστεύω ότι ο πόλεμος στο Ιράκ ανήκει σε αυτή την κατηγορία και δεν μπορώ να παραβώ τις εντολές του Αλλάχ» δήλωσε χαρακτηριστικά στο στρατοδικείο. Τιμωρήθηκε με ποινή-περιορισμό μίας εβδομάδας στη βάση του. Παράλληλα, απολύθηκε από την αεροπορία χωρίς καμία περαιτέρω υποχρέωση για παραμονή στην εφεδρεία.

Ο Χαν στη συνέχεια κινήθηκε νομικά εναντίον των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων υποστηρίζοντας ότι η απόφαση για περιορισμό μίας εβδομάδας ήταν αδίκη καθώς συνέτρεχαν θρησκευτικοί λόγοι. Η υπόθεση συνεχίζεται.

ΙΩΑΝΝΑ ΝΙΑΩΤΗ

——————————————————————————–

ΙΣΡΑΗΛ

Δύο πόλεμοι γέννησαν ένα κίνημα

Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ

«Σε λίγα χρόνια θα έχουμε καταντήσει ένα έθνος αφεντάδων και μυστικών υπηρεσιών». Προφητική δήλωση του ραβίνου Ισάιου Λίμποβιτς*, ενός ιδιότυπου θρησκευόμενου διανοούμενου που όταν σχεδόν όλο το Ισραήλ πανηγύριζε λίγο μετά τον πόλεμο του 1967 την «απελευθέρωση» κι άλλων αραβικών εδαφών, εκείνος προέβλεπε την πικρή κατάληξη που θα είχε η κατοχή: Οχι μόνο για τον παλαιστινιακό λαό που επί 37 χρόνια ζει κάτω από την μπότα του κατακτητή και στερείται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, καταβάλλοντας βαρύ φορτίο αίματος για τη συνεχιζόμενη αντίστασή του, αλλά και για τον ίδιο τον ισραηλινό λαό.

Γιατί, όπως έλεγε ο κάθε άλλο παρά αριστερός Λίμποβιτς, «η κατοχή καταστρέφει ηθικά τον κατακτητή. Αν 500 έφεδροι αρνηθούν να υπηρετήσουν στα κατεχόμενα, η κατοχή θα έχει τελειώσει». Σήμερα πολλοί περισσότεροι από 500, 1.392 στρατιώτες και αξιωματικοί του ισραηλινού στρατού (αντιστοιχούν με 40.000 αρνητές για παράδειγμα στις ΗΠΑ!), έφεδροι και μη, αρνούνται να υπηρετήσουν στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Από ιδεολόγους αναρχικούς, αριστερούς ριζοσπάστες έως «σιωνιστές» που, αντί για το μεγάλο, προτιμούν το μικρό Ισραήλ, άνθρωποι που μέσα από την ίδια τους την τριβή με τον πόλεμο και την κατοχή έφθασαν να πουν το μεγάλο «όχι».

Το 2002, δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της τελευταίας παλαιστινιακής ιντιφάντα, 50 έφεδροι αξιωματικοί και στρατιώτες δημοσίευσαν στον ισραηλινό Τύπο επιστολή με την οποία διακήρυσσαν την άρνησή τους να υπηρετήσουν στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, πέραν δηλαδή των συνόρων του 1967.

«Κατανοώντας πως οι διαταγές που μας δόθηκαν να υπηρετήσουμε στα κατεχόμενα καταστρέφουν όλες τις αξίες πάνω στις οποίες μεγαλώσαμε, κατανοώντας ότι το τίμημα της κατοχής είναι η απώλεια του ανθρώπινου χαρακτήρα του στρατού και η διαφθορά ολόκληρης της ισραηλινής κοινωνίας, γνωρίζοντας ότι τα κατεχόμενα δεν είναι κομμάτι του Ισραήλ και ότι οι οικισμοί πρέπει να εκκενωθούν, διακηρύσσουμε ότι δεν θα συνεχίσουμε να παίρνουμε μέρος στον Πόλεμο των Εποίκων».

«Η επιστολή των στρατευμένων» εξελίχθηκε σε μανιφέστο των αρνητών στράτευσης. Μία ακόμη οργάνωση, η «Κουράγιο Να Αρνηθείς» (Ομετς Λεσαρέβ), είχε γεννηθεί συγκεντρώνοντας σήμερα περισσότερες από 600 υπογραφές και μαρτυρίες στρατιωτών που έζησαν από πρώτο χέρι το τι σημαίνει να είσαι κατακτητής.

Η άρνηση στράτευσης στο Ισραήλ δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Μέχρι τη δεκαετία του ’80, ωστόσο, αφορούσε μεμονωμένες περιπτώσεις, κυρίως για θρησκευτικούς λόγους, και ποτέ δεν αποτέλεσε ένα μαζικό κίνημα αμφισβήτησης της κυρίαρχης ιδεολογίας. Δύο καταφανείς άδικοι πόλεμοι, η εισβολή στο Λίβανο το 1982 και η καταστολή της πρώτης ιντιφάντα το 1987, γέννησαν ένα κίνημα για το οποίο δυστυχώς ελάχιστα γράφονται ακόμη και στα στρατευμένα έντυπα της Αριστεράς.

Το 1982 γεννήθηκε η παλαιότερη σήμερα οργάνωση αρνητών στράτευσης στο Ισραήλ, η «Γιες Γκβουλ» (Υπάρχουν Ορια), οργάνωση με ριζοσπαστικότερη κατεύθυνση αφού, εκτός από την άρνηση στράτευσης στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, αγωνίζεται για την ευρύτερη αποστρατιωτικοποίηση της κοινωνίας του Ισραήλ.

Σήμερα πάνω από 200 αρνητές έχουν εκτίσει ποινές σε στρατιωτικές φυλακές και υποστηρίζονται από δίκτυα και πανεπιστημιακούς εντός και εκτός Ισραήλ.

Οι ίδιοι οι γονείς πολλών αρνητών έχουν συστήσει το δίκτυο «Φόρουμ των Γονέων» (Parent’s Forum), το οποίο αγωνίζεται να ενημερώσει την κοινή γνώμη στο εσωτερικό και εξωτερικό του Ισραήλ για τις συνθήκες κράτησης των αρνητών και γενικότερα τις δραστηριότητές τους.

Μερικοί που δεν έχουν το κουράγιο να αρνηθούν, βρίσκουν έναν διαφορετικό τρόπο να καταγράψουν τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν ως στρατός κατοχής. Εδώ και καιρό στο Τελ Αβίβ παρουσιάζεται έκθεση μαρτυριών από στρατιώτες που υπηρέτησαν στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη και «σπάνε τη σιωπή».

Ο Γερμανός ποιητής Μπέρτολντ Μπρεχτ έγραφε: «Στρατηγέ, το τανκ σου είναι ένα πανίσχυρο όχημα, καταστρέφει δάση και εξοντώνει εκατοντάδες ανθρώπους. Εχει όμως ένα μειονέκτημα: χρειάζεται οδηγό». Και όσο λιγοστεύει η προθυμία για συμμετοχή στον στρατό κατοχής τόσο μεγαλώνει η ελπίδα ότι κάποτε στη γη που άλλοι λένε Ισραήλ και άλλοι Παλαιστίνη, θα μπορέσουν να συμβιώσουν ειρηνικά οι δύο λαοί.

* Ο Ισάιου Λίμποβιτς είναι ένας από τους μεγαλύτερους Εβραίους φιλοσόφους του 20ού αιώνα και δίδασκε για δεκαετίες στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Γεννήθηκε στη Ρίγα της Λετονίας το 1903, μετανάστευσε στην Παλαιστίνη το 1935 και πέθανε το 1994 στο Ισραήλ. Το 1992 τιμήθηκε με το βραβείο Ισραήλ, το οποίο και αρνήθηκε να παραλάβει.