από ΑΝΤΙΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 2:54πμ, Σάββατο 26 Μαρτίου 2005
(Τροποποιήθηκε 5:51μμ, Κυριακή 27 Μαρτίου 2005)
διεύθυνση: Τ.Θ 13794 10310 Αθήνα, e-mail: antiethnikistik@in.gr
Άρθρο του γιατρού Μιχάλη Μουτούση, μέλους του διοικητικού συμβουλίου του Συνδέσμου Αντιρρησιών Συνείδησης, το οποίο αποτελεί εισήγηση προς την διεθνή αντιπολεμική οργάνωση War Resisters International (Διεθνής των Αντιστεκόμενων στον Πόλεμο).
Κοινωνικές επιπτώσεις της στρατολογίας και της αντίρρησης συνείδησης στην Ελλάδα.
Του κ. Μιχάλη Μουτούση, B.Sc., M.Sc., MRCPsych
Η Ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από την μια ιδιαίτερη εκδοχή του μιλιταρισμού, η οποία βασίζεται στον υπερβολικό φόβο απέναντι στα άλλα έθνη και απέναντι σε εσωτερικούς εχθρούς, στον θρησκευτικό καθαγιασμό του στρατού γενικά και στην ιδεαλιστική μυθοποίηση του στρατού της.
Ο οικονομικός ρόλος της στρατολογίας.
Ο Ελληνικός στρατός δεν είναι ένας «στρατός στρατευμένων» αφού οι αξιωματικοί είναι επαγγελματίες. Οι στρατευμένοι χρησιμοποιούνται σαν απλήρωτη εργασία για να συντηρούν τους στρατιωτικούς θεσμούς. Ο στρατός παρέχει μόνο τα βασικά για την επιβίωση, με αποτέλεσμα οι στρατευμένοι να χρειάζονται οικονομική βοήθεια από τους γονείς. Το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής βοήθειας ξοδεύεται στα περίχωρα απομακρυσμένων στρατοπέδων, μακριά από τις πόλεις που προέρχονται. Κατά συνέπεια η στρατολογία λειτουργεί προς οικονομική ζημία των γονέων και όφελος πολλών επαρχιακών κοινωνιών. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού, κινήσεις προς μείωση της στρατολογίας έχουν αντιμετωπίσει σθεναρή αντίσταση από την παρασιτική οικονομία που περιβάλλει τις στρατιωτικές βάσεις.
Οι γονείς με περιορισμένα οικονομικά μέσα αντιμετωπίζουν, ως εκ τούτου, εξαιρετικές δυσκολίες. Ο στρατός, για να το αντιμετωπίσει αυτό, χορηγεί στους φτωχούς αναβολή της θητείας για λόγους ψυχιατρικών διαταραχών έτσι ώστε να μπορούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους και να δουλέψουν. Προσέξτε πως ο στρατός είναι σκόπιμα «διακριτικός» προς την ατομική οικογένεια όμως με το υπερβολικό κόστος του ψυχιατρικού στιγματισμού. Οι στρατευμένοι της «μεσαίας τάξης» υφίστανται μια ακόμη μεγαλύτερη απώλεια αποδοχών αλλά είναι σε πολύ καλύτερη θέση να αντιμετωπίσουν το κόστος. Η απώλεια της εργασίας είναι ο κοινός παρονομαστής για όσους αρνούνται σαν άτομα να υπηρετήσουν τον στρατό, αλλά αυτό το ζήτημα δεν έχει αποτελέσει επίκεντρο πολιτικής διεκδίκησης.
Οι στρατευμένοι αποσπώνται από το σύνολο της εργατικής δύναμης και ως εκ τούτου τα ποσοστά ανεργίας, κατά παράδοση υψηλά στην Ελλάδα, φαίνονται μειωμένα τεχνητά..
Η λαϊκή ιδεολογία της στρατολογίας.
Οι Έλληνες υφίστανται πλύση εγκεφάλου για να βλέπουν κυριολεκτικά έναν ιερό ρόλο στο στρατό. Οι μικροί μαθητές διδάσκονται για να πιστεύουν ότι ο Άγιος Κωνσταντίνος, ο πρώτος Βυζαντινός αυτοκράτορας, είδε το σημείο του σταυρού στον ουρανό την παραμονή μιας σημαντικής μάχης, μαζί με την επιγραφή «Εν τούτω νίκα». Υπάρχει μια ανάλογη μυθολογία για τον στρατό σαν σωτήρα της φυλής. Έτσι η στρατολογία απεικονίζεται όχι μόνο σαν πρακτική αναγκαιότητα, αλλά σαν υπηρεσία προς έναν κυριολεκτικά ιερό σκοπό. Έτσι στήνεται το σκηνικό για να στιγματίζονται αυτοί που συνειδητά αρνούνται τον στρατό σαν προδότες όλων των ανώτερων ιδανικών.
Αυτή η ιδεολογία αναζωπυρώνεται ακόμη περισσότερο κάθε φορά που οι Έλληνες αισθάνονται ότι απειλούνται, κάτι που συμβαίνει συχνά. Σήμερα η Θρησκευτική Δεξιά, με επικεφαλής τα ανώτατα κλιμάκια της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, προωθεί ουσιαστικά αυτήν την ιδεολογία.
Η κοινωνικοποίηση των νέων μέσω της στρατολογίας.
Η στρατολογία κάνει τα «αγόρια» των Ελλήνων «άντρες». Ας το ακούσουμε από το στόμα ενός βαθμοφόρου στρατιωτικού γιατρού που απευθύνεται προς έναν νεοσύλλεκτο που είχε καθυστερήσει δύο λεπτά. Ο αξιωματικός φώναζε προς τον νεοσύλλεκτο μπροστά σε μια γυναίκα υπαξιωματικό και κάποιους στρατευμένους: «Όταν μια Ρωσίδα τσούλα σε περιμένει να την γ…, αργείς»; Αυτή η πραγματική ατάκα συνοψίζει τις χονδροειδείς προσβολές, τον ρατσισμό και του σεξισμό που υποφέρουν οι στρατευμένοι. Μπορούν να αναφερθούν πολυάριθμα παραδείγματα, που όλα λαμβάνουν χώρα πίσω από ένα προσωπείο πολιτικής ορθότητας που επιδεικνύεται δημόσια.
Η στρατολογία υποτίθεται ότι βοηθάει τους 18χρονους να «ανοίξουν τα φτερά τους και να φύγουν από την οικογενειακή φωλιά». Στην πραγματικότητα ο στρατός τους κρατάει εξαρτημένους και ιδρυματοποιημένους στο έσχατο. Η στρατολογία θεωρείται ότι διδάσκει στους Έλληνες νέους την ομαδική εργασία. Στην πραγματικότητα, εκεί είναι που οι Έλληνες μαθαίνουν να εκμεταλλεύονται άλλους προκειμένου να αποφύγουν τα καθήκοντά τους ή τον κίνδυνο, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που είναι εφικτά. Η εξασφάλιση μιας προνομιούχου θέσης μέσα στον στρατό είναι αντιπροσωπευτικό παράδειγμα.: Σε περίοδο πολέμου, είναι τα φτωχόπαιδα που γίνονται τροφή για τα κανόνια ενώ οι περισσότεροι από τους πλούσιους κάθονται σε γραφεία.
Η στρατολογία μαθαίνει τους άντρες πως να κάνουν τον νταή και πως να σκηνοθετούν τελετουργίες και πράξεις τσαμπουκά. Ένα παράδειγμα είναι η λεγόμενη «παλαιότητα», εξαιτίας της οποίας οι νεοσύλλεκτοι σκοτώνονται στην δουλειά και ταπεινώνονται τελετουργικά από τους πιο παλιούς. Οι Έλληνες διαπιστώνουν ότι αν και οι γραπτοί κανόνες είναι επιφανειακά δίκαιοι, οι πραγματικοί, άγραφοι κανόνες είναι χονδροειδώς προσβλητικοί. Μαθαίνουν ότι δεν μπορούν να πολεμήσουν ένα τέτοιο σύστημα, παρά μόνο να το υπηρετούν.
Το νταηλίκι και οι προσβολές επιδεινώνονται όσο περισσότερο οι στρατευμένοι εκτίθενται σε διαμάχες. Τα τελευταία χρόνια υποψήφιοι μετανάστες που πιάστηκαν προσπαθώντας να διασχίσουν τα «απειλούμενα» βόρεια σύνορα γνώρισαν μεταχείριση σκλάβου και υπέστησαν χονδροειδείς εξευτελισμούς μέσα στα Ελληνικά στρατόπεδα. Αυτοί δεν είναι τίποτα παραπάνω από «Αλβανοί», διασκεδαστικό παιχνίδι στα χέρια του καθενός που έχει κοινωνικοποιηθεί στα πλαίσια του Ελληνικού στρατιωτικού ρατσισμού. Σε πιο «πολιτισμένες» μονάδες, ο τσαμπουκάς είναι «ελαφρός», π.χ. κυνηγάνε τους νεοσύλλεκτους και σχίζουνε κομμάτια από τα ρούχα τους ή τους στερούν τον ύπνο.
Όλα αυτά έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των στρατευμένων και ιδιαίτερα στην ψυχική υγεία. Η έρευνα από τον ίδιο τον στρατό έχει δείξει ότι η στρατολογία επιδεινώνει τις ψυχωτικές διαταραχές. Οι στρατευμένοι υποφέρουν από μια μεγάλη ποικιλία ψυχικών διαταραχών, όμως το στρατιωτικό κατεστημένο επιβάλλει σ’ αυτούς τους ταλαιπωρημένους νέους την διάγνωση «δυσπροσάρμοστοι». Ο καθαρός υπαινιγμός για τον «δυσπροσάρμοστο» είναι ότι δεν είναι αρκετά άντρας για την στρατιωτική ζωή. Τέτοιοι «δυσπροσάρμοστοι» πολλές φορές απαλλάσσονται ιατρικά. Είναι υποχρεωμένοι να δηλώνουν την κατάστασή τους σε οποιαδήποτε υπηρεσία στο δημόσιο στο μέλλον.
Στρατολογία και κοινωνική κατασκευή της σεξουαλικότητας.
Η στρατολογία κοινωνικοποιεί τους άντρες σε ρόλους φύλου. Οι ΄Έλληνες διδάσκονται από την παιδική τους ηλικία ότι είναι καθήκον τους να «προστατεύουν τις γυναίκες». Αυτή η «προστασία» πρέπει να πραγματοποιείται με την επιβολή της υπακοής και την χρήση βίας. Η «προστασία» έχει μια ειδικά σεξουαλική πλευρά: Είναι ενάντια (κυρίως στους Τούρκους) που θα εισβάλουν, θα βιάσουν τις γυναίκες μας και θα κάνουν τους Έλληνες «γιουσουφάκια» (παιδιά σεξουαλικοί σκλάβοι). Έτσι οι αντιρρησίες συνείδησης αντιμετωπίζουν συχνά την αγανάκτηση των θηλυκών συγγενών τους: «Δεν θα έπαιρνες τα όπλα για να με προστατέψεις από τους Τούρκους»; Μερικές φορές με ρητή αναφορά του κινδύνου του βιασμού. Όλα αυτά έχουν διαβρωτικές επιπτώσεις στις σχέσεις των φύλων καθώς η γυναικεία σεξουαλικότητα θεωρείται ότι ανήκει στην οικογένεια και χρειάζεται βίαια υπεράσπιση από τους άντρες.
Ορίστε ένα άλλο περιστατικό. Μια ηλικιωμένη συγγενής ρωτάει έναν αντιρρησία συνείδησης: «Μπορώ να πάρω τον γιο σου σε μια επίσκεψη σ’ ένα πολεμικό πλοίο που είναι μια μέρα «ανοικτό για το κοινό»; Τον κρατάς μακριά από τον στρατό και μπορεί να γίνει ομοφυλόφιλος». Η στρατολογία φαντάζονται ότι ανοσοποιεί τον άνθρωπο απέναντι στην ομοφυλοφιλία, που γίνεται αντιληπτή σαν κακό! Φαίνεται απίστευτο αλλά είναι αλήθεια…
Στην πραγματικότητα οι στρατευμένοι ζουν και υποφέρουν μαζί και γι’ αυτό αναπτύσσονται πολλά ομοφυλοφιλικά αισθήματα. Αυτό δείχνει η προσομοίωση πρωκτικού σεξ που γίνεται μεταξύ ντυμένων στρατευμένων. Εντούτοις, αυτό δεν γίνεται παραδεκτό εξαιτίας της πιο ακραίας ομοφυλοφιλοφοβίας. Οι στρατευμένοι κατηγορούν ο ένας τον άλλο για ομοφυλοφιλία, επιδεικνύουν τον «ανδρισμό» τους με το να συχνάζουν σε σκυλάδικα και σε πόρνες και με το να οργανώνουν προβολές βιντεοκασετών με πορνογραφικό περιεχόμενο μέσα στα στρατόπεδα. Μαθαίνουν να τραγουδάνε ότι εισβάλλουν σε Τουρκικά χωριά και βιάζουν τους χωριάτες και τις χωριάτισσες. Επίσημα, οι σεξουαλικές ανησυχίες εκφράζονται μόνο συμβολικά. Δέστε το ακόλουθο απόσπασμα από ένα ναυτικό εμβατήριο:
…και περιμένω την ημέρα
που τον εχθρό θα πολεμήσω
Να του χώσω μια τορπίλα
ορκίστηκα στην Παναγία
τα πλοία (του) όλα να βουλιάξω…
Ο όρκος στην Παναγία αναφέρεται στην εκδίκηση για τον τορπιλισμό ενός πλοίου με γυναικείο όνομα την ημέρα της γιορτής της Παναγίας το 1940. Η εχθρική τορπίλη εκλαμβάνεται σαν ένα πέος που βιάζει και η εκδίκηση θα επιβληθεί με έναν μεγενθυμένο ανδρικό βιασμό/ευνουχισμό.
Το πρώτο μισό της θητείας υπηρετείται συνήθως μακριά από την πόλη προέλευσης του στρατευμένου. Οι πραγματικές σεξουαλικές σχέσεις του στρατευμένου δοκιμάζονται στον υπέρτατο βαθμό και συχνά καταρρέουν. Οι σεξουαλικές συντρόφισσές τους το βρίσκουν δύσκολο να αντεπεξέλθουν στον μακροχρόνιο χωρισμό από στρατευμένους, των οποίων η ίδια η νοοτροπία τούς έχει γίνει ξένη, μολυσμένη από την σεξιστική στρατιωτική κοινωνικοποίηση. Αυτοί οι χωρισμοί είναι πολύ λυπηροί και, ακόμα χειρότερο, προωθούν ακόμα πιο κακοήθη στερεότυπα φύλου: Για παράδειγμα στρατευμένοι που τους εγκαταλείπουν οι φιλενάδες τους μαθαίνουν ότι όλες οι γυναίκες είναι άπιστες τσούλες.
Η δοκιμασία στις σχέσεις είναι ακόμα χειρότερη για τους νέους που δημοσιοποιούν την αντίρρηση συνείδησής τους. Οι συντρόφισσές τους εκλαμβάνουν την χονδροειδώς τιμωρητική «εναλλακτική υπηρεσία» που το Ελληνικό κράτος επιβάλει στους αντιρρησίες συνείδησης σαν επιλογή των ίδιων των αντιρρησιών και σαν προσβολή κατά της σχέσης τους. Πρέπει να υπομείνουν αυξημένη διάρκεια χωρισμού και οικονομικές δυσκολίες. Πολλές σχέσεις καταρρέουν.
Οι κοινωνικές επιπτώσεις της αντίρρησης συνείδησης στην Ελλάδα.
Σ’ αυτό το τελευταίο μέρος θα εστιάσουμε την προσοχή μας πάνω σε μερικές από τις κοινωνικές αλλαγές που έχουν προκαλέσει οι αντιρρησίες συνείδησης στην Ελλάδα. Οι Έλληνες αντιρρησίες συνείδησης έχουν καταφέρει να σπάσουν το στερεότυπο της «δειλίας». Έχει γίνει πέρα για πέρα φανερό ότι χρειάζεται πολύ περισσότερο θάρρος για να δηλώσει κανένας αντιρρησίας συνείδησης παρά να υπηρετήσει την εθνική θητεία, όπου υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί για να αποφύγει τον κίνδυνο, ακόμη και την δουλειά. Η Διεθνής Αμνηστία, το Ευρωκοινοβούλιο και πολλοί άλλοι διεθνείς οργανισμοί έχουν υποστηρίξει το αίτημα να γίνει η αντίρρηση συνείδησης δικαίωμα στην Ελλάδα, φέρνοντας έτσι σε δύσκολη θέση την Ελληνική κυβέρνηση. Βαθμιαία επηρεάζουν τον Ελληνικό λαό ώστε να θεωρεί την αντίρρηση συνείδησης σαν θεμιτή στάση και όχι σαν διαστροφή ή προδοσία.
Η αντίρρηση συνείδησης από λίγους υπηρετούντες κατά τους πρόσφατους πολέμους (Γιουγκοσλαβία, Ιράκ) έχει αμφισβητήσει σοβαρά τον ρόλο του στρατού μέσα στην Ελληνική κοινωνία. Οι περιπτώσεις αυτών των αντιρρησιών υποχρέωσαν τα κυριότερα μέσα ενημέρωσης να πληροφορήσουν το κοινό τους για την αντίρρηση συνείδησης. Τέτοια αντίρρηση συνείδησης είναι ακόμη αρκετά παράνομη στην Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα η εμπλοκή της Ελλάδας στους αντίστοιχους πολέμους επικρίθηκε από όλους. Η κατάσταση αυτή εξασφάλισε άνευ προηγουμένου δημοσιότητα για τις απόψεις των δηλωμένων αντιρρησιών συνείδησης.
Η Ελληνική κυβέρνηση πιθανόν να καταργήσει την στρατολογία και να θεσπίσει έναν καθαρά μισθοφορικό στρατό μέσα στα επόμενα χρόνια. Αυτό θα καταργούσε το πρόβλημα της ατομικής στρατολογίας, τουλάχιστον για λίγα χρόνια μέχρι τον επόμενο μεγάλο πόλεμο. Οι Έλληνες αντιρρησίες συνείδησης έχουν ακόμα μπροστά τους έναν μεγάλο αγώνα μέχρι να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματά τους, μέχρι να σταματήσει ο στιγματισμός και οι διακρίσεις εναντίον τους και τελικά να δοθεί ένα τέλος στον Ελληνικό μιλιταρισμό.
www.sitemaker.gr/antiethnikistik
2005-03-26-KoinonikesEpiptoseisStratologias+AS.doc